لطائف قرآنی(۱۱)
● آلودن اراده هم ممنوع!
خداوند سبحان به لطف و رحمتش بر اراده و انگیزه کار نیک حتی اگر به عمل منجر نشود، پاداش دهد و نیز به رحمت واسعه و کرامت خاصه‌اش مقرر کرده است بر انگیزه و اراده معصیت که محقق نشده و انجام نگرفته، مواخذه ننماید و گناه و عِقاب بر ایشان ننویسد.
چنان‌که پیامبر خدا از جانب خداوند، فرمود: هرگاه بنده‌ام قصد گناه کند و انجام ندهد، چیزی بر او نمی‌نو‌یسم؛ و اگر عمل بد را انجام دهد، تنها همان یک گناه را بر او می‌نویسم.»۱
اگر‌چه آلوده شدن اراده و نیّات مذموم و بازدارنده از درک فیوضات الهی و کمال آدمی است اما از نگاه فقهی و در شریعت الهی گناه تلقی نشده و عقابی بر آن تا مادامی که لباس عمل نپوشیده جاری نخواهد بود.
اما مکه چون حرم امن الهی است و قداست خاص یافته است، خداوند مقرر داشته است که هر که اراده به عملی ناروا و ظلم کند، مواخذه و عقاب خواهد شد!
"وَمَنْ يُرِدْ فِيهِ بِإِلْحَادٍ بِظُلْمٍ نُذِقْهُ مِنْ عَذَابٍ أَلِيمٍ"۲
"و هر که بخواهد در آنجا با انحراف از حق روی به ستم آورد [و دست به شرک و هر گناهی بیالاید] او را عذابی دردناک می‌چشانیم.
حضرت آیةالله جوادی آملی در تفسیر این آیه بیان می‌دارد:
"بالأخره اگر كسي اراده معصيت كرد و معصيت نكرد، عذابي ندارد لكن ظاهر آيه درباره خصوص مكه اين است كه اين خصيصه براي اين سرزمين است، اگر كسي اراده معصيت بكند كه فقط حكمِ كلامي است نه حكم فقهي، گرفتار عذاب مي‌شود۳.
از لطائف این استثنا در آن حکم و قاعده کلی، آن باشد که قلب به مانند مکه و مسجد الحرام، حرم الهی است ،چنان‌چه امام صادق عليه السلام فرمود: "اَلْقَلْبُ حَرَمُ اَللَّهِ فَلاَ تُسْکِنْ حَرَمَ اَللَّهِ غَیْرَاَللَّهِ"۴.
"دل حرم خداست، پس، جز خدا را در حرم خدا مَنِشان!"
پس در این حرم امن الهی نیز دل و قلب مهمان و ساکنان جوارش نباید به اراده گناه آلوده شود که اگر چنین شد، این عقاب خواهد شد.
و ظرافت دیگر آن باشد که هر ظلمی در آن الحاد خواهد بود و کفر ورزی است.
این هشداری است به حج‌گزاران و مهاجران کوی دوست که در مکه معظمه، سخت مراقبت نمایند تا از وسوسه‌ها و انگیزه‌های ناصواب و ناپسند اجتناب کنند و قلب و عزم‌شان را پاک نگه‌دارند و ممارست نمایند تا تصور و نیت و اراده بر گناه و اعمال ناروا نیالایند. شاید سِرّ و دلیل آن‌که حج را ریاضت مومنانه خواندند، همین باشد که به مراقبت سخت و هوشیاری مضاعفی نیاز دارد تا از دام شیطان و نفس اماره و جاهلان برهند تا اندوخته‌های ثواب تباه نشود و گناه و عذاب توشه بر ندارند. لذا باید فکر و خیال و عزم پالوده سازند و همه ذهن، فکر، و قلب‌شان راغب بر اعمال نیک و تحصیل قرب خدا باشد و سرشار از اندیشه و انگیزه‌های الهی! ان‌شاء‌الله
- حمید احمدی
- ۱۲ اردیبهشت ۱۴۰۴
- --------------------
- ۱- کنزالعمال، ج۴، ص۲۱۹
- ۲- حج، ۲۴
- ۳- بنگرید به تفسیر تسنیم آیه ۱۲۸ بقره
- ۴-جامع الاخبار، جلد۱،ص۱۸۵