لحظه به لحظه شنیدن "هیهات من الذله" سهل‌تر و دلنوازتر می‌شود، چه گذشت بر این عالم که این‌گونه پای برهنه به ندای "هل من ناصر ینصرنی" سراسیمه پاسخ می‌دهند، حقا که نبض حوادث عالم دردست اوست. درحقیقت اربعین، تربیتی حسینی است که درکش در وصف عالم امکان نمی‌گنجد، اکنون چند سالی است که در چهلمین روز از آسمانی‌شدن کاروان نور جماعتی بی‌قید از زمان و مکان در مسیر آنان به راه میافتند، راهی که تعلق روح را از تن می‌گیرد و به سویی می‌برد که تجربه‌اش بی‌نظیر است. در این میان گروه گسترده ای از مسئولان و مردم به منظور تسهیل در این مراسم معنوی وارد گود شدند تا مسیر راهپیمایی در ایران و عراق برای زوار امن باشد و اقدامات متعدد امنیتی، اطلاعاتی، انتظامی و فرهنگی در این راستا صورت گرفته است. به منظور اطلاع از این اقدامات به سراغ، حسین ذوالفقاری رییس ستاد مرکزی اربعین حسینی رفتیم که مشروح گفتگو با وی در تشریح و تبیین اقدامات ستاد مرکزی اربعین در ذیل آورده شده است.
تشریح اقدامات امنیتی صورت گرفته برای راهپیمایی اربعین
امنیت در داخل ایران توسط کمیته امنیتی، انتظامی و اطلاعاتی با لایه‌های مختلف در حوزه‌های ترافیکی، انتظامی، کنترل ورود و خروج افراد، امنیت و نظم زائران تامین می‌شود اما امنیت در داخل عراق با دولت عراق است که ازابزار، امکانات و سیستم های مختلف بهره می جویند. تاکنون نیز اقدامات خوبی به ویژه در مسیر راهپیمایی انجام داده‌اند و تا این لحظه مشکلی نبوده است. طبق اخبار واصله یک گروهی که قصد اقدامات تروریستی داشتند، توسط نیروهای عراقی شناسایی و دستگیر شدند و مواد منفجره از آنها کشف شد.
ستاد عراق با مسئولیت سفیر ایران در عراق با هفت قرارگاه از چندین ماه قبل کارش را شروع کرده است و تمام بخش‌های خدمات‌رسانی، اسکان، درمان، تعامل برای تامین امنیت و هماهنگی با مرز برای ترددها و انتقال موادغذایی به آن سوی مرز را کنترل و مدیریت می‌کند.
تعامل بین ستاد ایران و عراق برقرار است و خدماتی که از ایران برای آن سوی مرز ارسال می‌شود در عراق توسط این ستاد سامان‌دهی می‌شود. اما تمام این اقدامات پیش‌نیاز و بستر هستند، اصل بهره‌گیری معنوی از مراسم اربعین است.
«وحدت جهانی» پیام راهپیمایی اربعین
پبام اربعین وحدت بین مسلمانان و غیر مسلمانان، وحدت‌آفرینی حول محور فلسطین، توجه به مزاحمان، دشمنان و مخالفان اسلام حقیقی است. فلسطین نقطه اتصال بین تمام مذاهب اسلامی برای ایجاد وحدت در مقابل کسانی است که به دنبال ضربه‌زدن به اصل اسلام هستند. پیام‌های دیگر مراسم اربعین حریت، آزادگی، مظلومیت، حقانیت، اخلاق و معنویت است.
دراین مراسم احساس و شوربسیار لازم وعنصرمحرک درمسیرمعنویت است اما درمورد شناخت عمیق‌تر(شعور) باید کار بیشتری صورت گیرد. با این نگاه در مسیر راهپیمایی به زیارت قبور ائمه اطهار و امام‌مان می‌رویم اما باید توجه داشته باشیم که زندگی، اخلاق، رفتارآنان با دیگران، نگاه‌شان به دنیا و جامعه چگونه بوده و بعد خودمان را تطبیق بدهیم. برای حیات طبیه امروزی باید توجه به سیره و سنت ائمه داشته باشیم. در طول تاریخ هیچ دشمنی با آن همه بی انصافی، بی‌عدالتی و ظلم‌هایی که بر ائمه رفته به ویژه در جریان کربلا، با وجود امکان بالای تحریف، هیچ جا سراغ نداریم که کسی گفته باشد امام و یارانش جمله یا کلمه‌ای را از روی عصبانیت و ناراحتی بکار برده باشند.
پیاده‌روی اربعین پیام فرهنگی برای جهانیان دارد
نتایج مناسبات در طول سال درایام محرم، صفر، ولادت و شهادت ائمه و به ویژه راهپیمایی بزرگ اربعین که سمبل بسیار برجسته در تاریخ مناسبات است باید در رفتار، اخلاق و عمل متجلی شود و نتیجه آن تلطیف روحی و تقویت معنویت در جامعه باشد. اقدامات عمرانی و زیرساختی از قبیل احداث جاده، پارکینگ، ماشین، موتور و ... همه ابزار و وسیله هستند اما هدف چیز دیگری است که نباید آن را گم یا قربانی کرد. درس اخلاق و رفتار صحیح گرفتن در حوزه اقدامات فرهنگی باید دنبال شود. کمیته فرهنگی و آموزشی کارهای زیادی انجام داده و افراد زیادی را آموزش داده است، تالیفات مختلفی داشته و راهنمایی‌های زیادی صورت گرفته، اپلیکیشن و سی‌دی‌های آموزشی مختلفی تهیه و بایدها و نبایدها، سنت و ارزش‌های مردم عراق را مطرح کرده‌اند.
تعداد زیادی از علما وروحانیان در مسیر راهپیمایی برای تقویت حوزه فرهنگی و کمک به مردم حضور دارند که می‌تواند پیوند خوب و ناگسستنی مردم ایران، عراق و دیگر کشورها را به ویژه در اربعین محکم‌تر کند. افتخار تاریخی مردم عراق میزبانی از زائران امام‌حسین (ع) است. من عکسی از یک پیرمرد عراقی دیدم که تبری بر دست داشت و به زائران می‌گفت"باید بیاید خونه من غذا بخورید یا با این تبر تو را می‌زنم" و این رفتار شدت علاقه برای طعام دادن به زائر امام‌حسین (ع) را نشان می‌دهد.
درداخل ایران هم بسیاری از افراد نذری برای زائران امام‌حسین (ع) می‌دهند ، مثلا در صحبت با یکی از آنان متوجه شدم برای دایر کردن موکب در شلمچه مغازه‌اش را فروخته و سال قبل نیز 50 میلیون تومان وام گرفته بود تا موکبش را برای زائران امام‌حسین (ع) دایر کند. این رفتارها نگاه و رویکرد ما را تغییر می‌دهد.
در مسیر راهپیمایی در بازدیدی که داشتم دیدم، جمعیت خانم‌ها بر جمعیت آقایان می‌چربد، خیلی از خانم‌ها برای تردد در مسیر خیابان‌های تهران ابراز خستگی می‌کنند اما در مسیر راهپیمایی خانم‌ها در سنین مختلف با آرامش و حالت خاصی حرکت می‌کردند که من حس کردم جسم آنها حرکت می‌کند اما روح‌شان در جای دیگری است که این جلوه راهپیمایی است و از آن برای درست زندگی کردن باید استفاده کرد.
در جمع زائران شب‌های گذشته فردی را دیدم که برای خدمات دادن به زائران امام‌حسین (ع) فرش‌های خانه‌اش را فروخته بود. "من یک لحظه به خود فرو رفتم و گفتم تو چه کار کردی و کمکت کو؟ کجای کاری؟، این یعنی تاثیرگذاری". من که از چند ماه قبل در مسیر این مراسم قرار گرفتم، وقتی این جلوه را می‌بینیم احساس کوچکی می‌کنم. خانم‌ها را دیدم که حدود 12 ساعت برای زائران امام‌حسین (ع) در حال پخت نان بودند؛ شوخی نیست، کارسختی است. این جلوه‌ها باید در جامعه اثرپذیری داشته باشد و از مسیر درست، ایثار و فداکاری غفلت نکنیم.
راهپیمایی اربعین جلوه واحد است
درهر شهر، شهرستان و استان برای محرم برنامه خاصی دارند اما اربعین طور دیگری است. در این مراسم ، راهپیمایی و سلام اربعین محور اصلی کار است. برخی کاملا پیاده، برخی با پای برهنه، برخی بخشی از راه را پیاده و برخی با وسایل نقلیه می‌روند اما اصل راهپیمایی و سنت مساله است.
آشنایی با فرهنگ اربعین پیام و مساله اصلی است که مورد توجه کمیته فرهنگی و آموزشی بوده و بخشی را با آموزش و بخشی را با تدوین کتاب اجرایی کرده است.
پیاده‌روی اربعین تمرین اخلاق، صبر، رفتار، حوصله، نحوه تعامل با دیگران و حتی استفاده از امکانات است، بارها در وصیت‌نامه شهدا خوانده‌ایم که "در یک شرایطی مثلا یک جرعه آب در جبهه بوده اما چند زخمی روی زمین افتاده بودند و عطش آب آنها را فرا گرفته بود اما هیچکدام حاضر نیستند آب را بنوشند و می‌گویند آن را به دیگری بده"، آنان از نظر ذهنی به نقطه‌ی رسیده‌اند که به راحتی این کار را می‌کنند.
راهکار نهادینه‌شدن فرهنگ اربعین
درعمل پیاده‌‌کردن توصیه‌ها، نوشته‌ها ، موضوعات و... راهکار نهادینه‌شدن فرهنگ اربعین است. امروز در فضای مجازی هر جک و طنزی ظرف کمتر از یک ساعت بازنشر می‌شود اما روی مساله جلوه‌های زیبای اربعین کمتر کار می‌شود.
تغیر دانش، تغییر رویکرد، تغییر رفتار فردی و در نهایت تغییر رفتار جمعی، چهار مرحله تغییر رفتار است. گام اول تغییر دانش است، ممکن است فردی با خواندن 20 جلد کتاب، رفتن به مراسم عزاداری، شرکت در منبرها و شنیدن تذکرات روحانیان و ... تغییری در دانشش رخ ندهد اما گاهی تغییر دانش با یک اتفاق می افتد.
دانش زمانی تغییر می‌کند که به باور تبدیل و تغییر دانش منجر به رویکرد شود. مثلا اگر تا دیروز درآمد و پس‌انداز بالا خوشحالمان می‌کرد اگر بدانیم با این درآمد می‌توانیم دست دو نفر دیگر را بگیریم بیشتر خوشحال می شویم، لذا تغییر رویکرد رخ می‌دهد.
تغییر رویکرد منجر به تغییر رفتار فردی می‌شود و اگر رفتار فردی تکثیر شد منجر به تغییر رفتار جمعی می‌شود که این کار ویژه فرهنگی، پایه و اساس است.
متاسفانه دوره، دوره‌ی حرف‌های پوپلیستی است، حرف درست که به درد آینده جوانان، جامعه و کشور بخورد نه تیتر می‌شود و نه بازنشر داده می‌شود. همه به حرف‌های هیجانی عادت کرده‌ایم.
فرهنگ هم‌طراز اقتصاد، سیاست و اجتماع نیست
در اشتباهی ریشه‌ای و پایه‌ای، فرهنگ در ردیف اقتصاد، سیاست و اجتماع قرار داده شده است در حالی که فرهنگ پایه همه رفتارهاست. اگر از نظر فرهنگی کار درست شود؛ رانندگی در خیابان، رعایت صف در نانوایی، سیاست و اقتصاد اصلاح می‌شود. در واقع فرهنگ زیرساخت اقتصاد، سیاست و اجتماع است و سازنده مدیریت، اقتصاد، رفتار، مسایل اجتماعی، کردار و... فرهنگ است.
فرهنگ پایه و اساس است و زمانی در کشور و جامعه نتیجه‌بخش خواهد بود که تبدیل به تربیت و مهارت شود. گام نخست برای فرهنگ تبلیغ کردن است اما برای نهادینه‌کردن، عمل و تمرکز روی تربیت لازم است. در دنیا هر کس براساس تعهد خودش نیرو تربیت می‌کند. در سفری که به چین داشتم دیدم برای آموزش زنان مهماندار و خدمه هواپیما آنها را داخل گل و لای و در شرایط سخت آموزش می‌دهند، این کار آنقدر تکرار می شود تا تربیت لازم بدست آید.
کارویژه فرهنگ برای تاثیرگذاری، تبییین، تبلیغ، رفتار، تربیت و مهارت آموزی است. رفتن به راهپیمایی اربعین به تنهایی عنایاتی دارد اما ماندگاری و رفتار جمعی آن مهم‌تر است. ما سازنده محیط هستیم، اگر رفتار جمعی بهبود پیدا کند اثر فزاینده‌ای خواهد داشت اما اگر محیط به سمت دیگری رفت، ضرر بیشتر می‌شود.