در اين گفت و گو كه در شماره دوشنبه 10 آبان 1395 خورشيدي با ريس موسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران، انتشار يافت، مي خوانيم: بنا بر گفته برخي كارشناسان، ديپلماسي زيارت به نسبت ديپلماسي سياسي كه دولتي، سطحي و سست است؛ مردمي، عميق، مستحكم و ريشهدار است. در دنياي حاضر يكي از بسترهاي تعالي روحي انسان آموزه‌هاي ائمه معصومين (عليهمالسلام)است كه بي ترديد اهل بيت (عليهمالسلام) و امامزادگان واسطه هاي فيض هاي الهي براي همه بشريت هستند و زيارت آن‌ها نيز بستري براي اين تعالي روحي خواهد بود، چرا كه جوامع اسلامي مي توانند اختلافات خود را در پرتوي زيارت اين بزرگان در قالب ديپلماسي زيارت به وحدت تبديل كنند.
همچنين در اين راستا عنوان مي شود اماكن متبركه شيعي داراي ويژگي هاي مشتركي هستند كه از آن جمله مي توان به رسالت هدايت گري، اداره مردمي، داشتن باورهاي عميق تاريخي، برخورداري از ارادت مردمي، فرامرزي بودن و برخورداري از تنوع اقليمي و فرهنگي اشاره كرد. از اين رو ديپلماسي زيارت كه جهان شمول و مستحكم است تفاوت زيادي با ديپلماسي هاي رايج سياسي دارد، بنابراين زيارت يكي از بهترين راه هاي مصون سازي جوامع اسلامي است؛ از اين رو با توجه به ايامي كه در آن به سر مي بريم سراغ عبدالحسين خسروپناه، رئيس مؤسسه پژوهشي حكمت و فلسفه ايران رفتيم و گفت‌وگوي كوتاهي در اين باره با وي داشتيم.
**بفرماييد مؤلفهها و شاخص هايي كه زائر از كشور مبدأ بايد رعايت كند و آن مواردي كه مردم كشور يا شهر مقصد ملزم به رعايت آن هستند، چيست؟
اصولاً زماني كه فردي از كشوري به كشور ديگر سفر مي كند چه سفر زيارتي باشد و چه سياحتي يا علمي باشد غالباً همان گونه كه بايد به قوانين كشور خود (مبدأ) احترام بگذارد بايد در كشور مقصد نيز بر اساس قوانين آنجا رفتار كند.
هر كشور به طور طبيعي يك سلسله قوانين براي حفظ نظم و امنيت خود دارد كه به آن‌ها پايبند است به طور نمونه وقتي قرار است كسي براي زيارت و تشرف به حرمين مطهر مشرف شود بايد به دنبال گذرنامه و ويزا باشد و مراحل قانوني را طي كند و نبايد به بهانه زيارت امامان معصوم (عليهمالسلام) قوانين را زيرپا گذاشت؛ همچنين توجه به اين نكته كه در زيارت رعايت مقررات الزامي است ما را مكلف به رعايت قوانين مي كند.
گاهي‌اوقات شنيده مي شود بعضي از افراد كه از عاشقان اباعبدالله الحسين (عليه‌السلام) هستند براي رسيدن به مقصد و زيارت اين امام همام و ديگر معصومين (عليهمالسلام) در كشور عراق به شكل قاچاق و غيرقانوني از مرز عبور مي كنند كه شايسته اين سفر زيارتي نيست و به اين ترتيب فرد مذكور گناهي دو چندان مرتكب شده است، هم اينكه براي قوانين كشور خود احترام قايل نشده است و هم قوانين كشور عراق را رعايت نكرده است. اگر فرد منصفانه نگاه كند هم خلاف شرع كاري را انجام داده و هم خلاف عرف معمول جوامع بشري حركت كرده است.
اگر در اين ميان اتفاقي براي افراد رخ دهد كسي مسؤول آن نبوده و خودشان بيشتر از همه متضرر مي شوند. ممكن است در اين راه خلاف شرع و عرف كشورها دچار آسيبهاي جسمي، روحي و مالي شوند كه گاهي‌اوقات جبران ناپذير است و با اين گونه رفتارها و برخوردها ديگر جايي براي دفاع از فرد از سوي مسؤولان رسمي و دولتي كشور باقي نمي ماند. از اين رو لازم است براي حفظ روابط حسنه بين كشورها افراد به قوانين يكديگر احترام بگذارند و خود را ملزم به رعايت آن ها كنند.
در خصوص زيارت اربعين حسيني ضمن رعايت قوانين كشور ايران و عراق از سوي زائران، در دين مبين اسلام و مذهب تشيع يك سلسله آداب و رسوم معنوي روايت شده است كه زائر بايد آن‌ها را به جا آورد. در ابتداي حركت خود بايد توجه داشته باشد قرار است به محضر بزرگان و ائمه اطهار (عليهمالسلام) تشرف پيدا كند و زماني كه براي اين زيارت نيت مي‌كند، به لحاظ روحي و رواني بايد خود را آماده كند و با تواضع، فروتني و طهارت خاصي به درگاه اين بزرگان ديني تقريب پيدا كند. نبايد سفرهاي زيارتي مثل سفر اربعين براي زيارت اباعبدالله الحسين (عليه‌السلام) عادتي و تنها براي تبليغات باشد.
البته به طور قطع اثر تبليغاتي زيارت اربعين بسيار محرز است بويژه براي دشمنان تشيع و اسلام كه با زيارت اهل بيت (عليهمالسلام) مخالفت مي كنند كساني امثال وهابي ها، تكفيري ها و سلفي ها كه مانع انجام اين امور مي شوند.
راهپيمايي اربعين و زيارت امام حسين (عليه‌السلام) يك حركت نمادين و تبليغاتي تأثيرگذار است. راهپيمايي اربعين بايد كاركردي براي خود زائر نيز داشته باشد بنابراين نيت حركت كننده به سوي حرم مطهر امام (عليه‌السلام) بايد به قصد قربت باشد منظور اين است كه انگيزه انسان در انجام عبادت تنها اطاعت از فرمان خداوند و نزديكي به پروردگار عالم باشد. به اين ترتيب در زيارت اربعين اين قصد قربت مي تواند به لحاظ روحي و رواني براي زائر بسيار تربيت‌كننده و تأثيرگذار باشد.
**الزامات زيارت چيست؟
رعايت قوانين و مقررات از سوي فرد ميهمان و نيز محبت و مهماننوازي از سوي كشور مقصد در راستاي خدمات رساني حقوقي و مردمي بوده كه به صورت خودجوش نيز انجام مي شود.
**در كلام وحي در مورد زيارت چه تأكيدهايي وجود دارد؟
در اين باره يك مثال ملموس از پيامبر خدا حضرت يعقوب (عليه‌السلام) بزنم؛ هنگامي كه به ايشان خبر مي رسد كه يوسف نبي (عليه‌السلام) زنده است - درست است كه او فرزند حضرت يعقوب (عليه‌السلام) بوده اما به مقام ولايت نايل شده بود و حتي بر پدرش نيز ولايت پيدا مي كند - حضرت يعقوب (عليه‌السلام) تصميم مي گيرد به زيارت ولي زمان خودش يعني حضرت يوسف (عليه‌السلام) مشرف شود. اين نمونهاي از زيارت در بين بزرگان ديني است كه از آن ها زياد در تاريخ اديان الهي ديده مي شود.
در منابع شيعي و اهل سنت، روايت هاي فراواني درباره مراسم زيارت و آدابي كه پيش از آن بايد رعايت كرد و سپس به زيارت مشرف شد وجود دارد؛ اين مسأله را به طور مفصل در كتاب «جريان شناسي ضدفرهنگ ها» توضيح داده ام. در اين كتاب درباره جريان هاي فرهنگي معارض با فرهنگ ناب محمدي (صليالله عليه و آله و سلم) همچون تصوف فرقه اي، معنويت هاي نوظهور، شيطان پرستي، وهابيت، فمينيسم، بهاييت، ابتذال فرهنگي، فراماسونري، ناسيوناليسم، موسيقيگرايي و انجمن حجتيه همگي تبيين و تحليل شده است و در بخش وهابيت، روايات مربوط به زيارت به طور مفصل تشريح و توضيح داده شده است كه علاقه مندان به اين موضوع مي توانند به اين كتاب مراجعه و براي آگاهي بيشتر از امور مربوط به زيارت آن را مطالعه كنند.
