با نزديك شدن به ماه صفر، رفته رفته، ساز و كار اجتماع عظيم اربعين در مسير فراهم آمدن است و مسئولان و مردم هر كدام به فراخور اقداماتي كه نياز است، در تدارك مقدمات و ملزومات اين سفر هستند.
در همين راستا از چند روز گذشته فرايند صدور ويزاي زائرين اربعين حسيني آغاز شد و در حال حاضر صدور ويزا براي شركت در راهپيمايي اربعين در سفارت عراق در تهران، كنسولگري اين كشور در كرمانشاه و همچنين شهرهاي مشهد و اهواز آغاز شده است و قرار است دفاتر صدور ويزا در 12 منطقه ديگر در كشور آغاز به فعاليت كنند و در مجموع در 16 نقطه كشور ويزاي شركت در راهپيمايي اربعين حسيني صادر شود.
در همين ارتباط در روزهاي اخير خبرهاي مبني بر صدور ويزا خارج از سامانه سماح و بدون ثبت در آن و يا با قيمتي كمتر از قيمت مصوب چهل دلاري منتشر شد. فارغ از اينكه اين خبرها تا چه حد صحت داشته باشد خبرنگار پايگاه اطلاع رساني حج در كربلاي معلي به بررسي مخاطرات و چالش هاي احتمالي اين اقدام پرداخته است.
الف) عدم امكان حمايت هاي حقوقي، پزشكي، بيمه اي و ... از زائران:
همانطور كه مي دانيم زائران هنگام ثبت نام در سامانه سماح عملاً زير چتر حمايت هاي حقوقي، پزشكي، بيمه اي و... قرار مي گيرند و دريافت ويزا خارج از سامانه سماح زائران را از اين خدمات محروم مي كند.
چنانچه براي اين دسته از زائرين مشكلي حقوقي رخ دهد و فرد نياز به خدمات كنسولي پيدا كند، كنسولگري ها و سفارت جمهوري اسلامي ايران در عراق به منظور تاييد هويت فرد و بررسي سوابق وي حداقل از نظر زماني با چالش مواجه مي شوند.
از اين روي است كه حسينيان سركنسول جمهوري اسلامي ايران در كربلاي معلي در گفتگو با خبرنگار پايگاه اطلاع رساني حج، همراه داشتن گذرنامه داراي رواديد را براي ورود و حضور در كشور عراق ضروري مي داند و تأكيد مي كند: حضور زائران خارج از سامانه سماح روند خدمت رساني حقوقي به زائران را با مشكل مواجه مي كند.
اين مشكلات در عرصه پزشكي و بيمه اي نيز بسيار جلوه گر است به نحوي كه فقدان خدمات بيمه اي و پزشكي مي تواند تبعات جبران ناپذيري براي زائران داشته باشد.
در همين ارتباط، دانشيار مدير دفتر نمايندگي حج و زيارت در عراق در گفتگو با خبرنگار پايگاه اطلاع رساني حج، با اشاره به آغاز فرايند صدور ويزا در ايران مي گويد: امسال به طور سيستمي، تاريخ خروج و مرز زائراني كه قصد سفر به عتبات عاليات در ايام اربعين حسيني را دارند مشخص شده است، بنابراين حضور زائران خارج از سامانه سماح مشكلات متعددي را در ابعاد حقوقي، پزشكي، بيمه اي و ... در پي خواهد داشت.
ب) مشكلات عديده سياسي – اجتماعي ناشي از آشفتگي حضور زائران در مرزها:
يكي از مشكلات چند ساله گذشته در عرصه برگزاري اربعين، تجمع زائرين در مرزها و مشكلات متعددي است كه اين موضوع براي مسئولان و برنامه ريزان امر به وجود آورده است.
با طراحي سامانه سماح انتظار مي رود اين مشكل در سال جاري به وجود نيايد و با طراحي خاصي كه در سامانه صورت گرفته است، ما شاهد عبور و مرور روان و آسان در مرزها باشيم ولي چنانچه بخشي از زائرين بدون ثبت نام در سامانه سماح در مرزها حضور يابند مشكلات گذشته تكرار مي شود و چه بسا اين مشكلات ابعاد گسترده تري پيدا كند.
ج) اخلال در عملكرد ستاد مركزي اربعين:
با گسترش حضور مردم ايران در حركت عظيم اربعين و لزوم سياست گذاري و اجراي اين سياست ها در دو سه سال گذشته، ستادي با عنوان ستاد مركزي اربعين شكل گرفت.
اين ستاد كه زير نظر وزارت كشور فعاليت مي كند از كميته هاي متعددي تشكيل شده كه هركدام به نمايندگي از دستگاه مربوطه به ايفاي نقش خود مي پردازند.
به عنوان مثال كميته فرهنگي – آموزشي اربعين ستاد مركزي اربعين كه با مسئوليت حجت الاسلام والمسلمين احمدي اداره مي شود به حوزه نمايندگي ولي فقيه در حج و زيارت سپرده شده است.
مبناي عملكرد كميته هاي متعدد اين ستاد قاعدتاً بر مبناي داده هايي است كه از سامانه سماح جمع آوري مي شود بنابراين حضور زائران خارج از اين سامانه و فقدان اطلاعات براي بخشي از زائران، عملاً امكان برنامه ريزي از كميته ها سلب مي شود.
ه) نقض حاكميت ملي:
هنگامي كه همه دستگاه هاي حاكميتي در قالب ستاد مركزي اربعين، در پي مديريت پديده عظيم اربعين در ابعاد گوناگون سياسي، اجتماعي، فرهنگي و ... هستند آيا صدور ويزا خارج از چاچوب مشخص شده نقص حاكميت ملي نيست؟
آيا مرجع صادر كننده ويزا به بانك اطلاعات مجرمين، محكومين و افراد ممنوع الخروج كه در صدد سوء استفاده از اين موضوع را دارند، دسترسي دارد؟
به نظر مي رسد چنانچه ستاد مركزي اربعين نتواند به وظيفه خود عمل كند براي بخشي از مردم اين سوال به وجود مي آيد كه آيا مسئولان امر اصولاً قادر به مديريت مشكلات و معضلات اين چنيني هستند يا نه؟
نتيجه گيري
ثبت نام در سامانه سماح از نداشتن رواديد، بيمه و حضور در مبادي خروج از كشور در يك روز و مرز خاص، جلوگيري مي كند و حداقل اثر آن برنامه‌ريزي براي نظم دادن و جلوگيري از ازدحام در مرزهاست.
همچنين زماني كه با خيل عظيم زائراني مواجه شويم كه در سامانه سماح اطلاعاتي از آنها وجود ندارد عملاً ستاد مركزي اربعين و كميته هاي متعدد آن كاركرد خود را از دست مي دهند بنابراين افرادي كه در پي فريب زائران عتبات عاليات هستند، ساماندهي زائران در ايام اربعين حسيني را مختل خواهند كرد.
بهروز شيرخاني
