با نزدیك شدن به ماه صفر، رفته رفته، ساز و كار اجتماع عظیم اربعین در مسیر فراهم آمدن است و مسئولان و مردم هر كدام به فراخور اقداماتی كه نیاز است، در تدارك مقدمات و ملزومات این سفر هستند.

در همین راستا از چند روز گذشته فرایند صدور ویزای زائرین اربعین حسینی آغاز شد و در حال حاضر صدور ویزا برای شركت در راهپیمایی اربعین در سفارت عراق در تهران، كنسولگری این كشور در كرمانشاه و هم‌چنین شهرهای مشهد و اهواز آغاز شده است و قرار است دفاتر صدور ویزا در 12 منطقه دیگر در كشور آغاز به فعالیت كنند و در مجموع در 16 نقطه كشور ویزای شركت در راهپیمایی اربعین حسینی صادر شود.

در همین ارتباط در روزهای اخیر خبرهای مبنی بر صدور ویزا خارج از سامانه سماح و بدون ثبت در آن و یا با قیمتی كمتر از قیمت مصوب چهل دلاری منتشر شد. فارغ از اینكه این خبرها تا چه حد صحت داشته باشد خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی حج در كربلای معلی به بررسی مخاطرات و چالش های احتمالی این اقدام پرداخته است.

الف) عدم امكان حمایت های حقوقی، پزشكی، بیمه ای و ... از زائران:

همانطور كه می دانیم زائران هنگام ثبت نام در سامانه سماح عملاً زیر چتر حمایت های حقوقی، پزشكی، بیمه ای و... قرار می گیرند و دریافت ویزا خارج از سامانه سماح زائران را از این خدمات محروم می كند.

چنانچه برای این دسته از زائرین مشكلی حقوقی رخ دهد و فرد نیاز به خدمات كنسولی پیدا كند، كنسولگری ها و سفارت جمهوری اسلامی ایران در عراق به منظور تایید هویت فرد و بررسی سوابق وی حداقل از نظر زمانی با چالش مواجه می شوند.

از این روی است كه حسینیان سركنسول جمهوری اسلامی ایران در كربلای معلی در گفتگو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی حج، همراه داشتن گذرنامه دارای روادید را برای ورود و حضور در كشور عراق ضروری می داند و تأكید می كند: حضور زائران خارج از سامانه سماح روند خدمت رسانی حقوقی به زائران را با مشكل مواجه می كند.

این مشكلات در عرصه پزشكی و بیمه ای نیز بسیار جلوه گر است به نحوی كه فقدان خدمات بیمه ای و پزشكی می تواند تبعات جبران ناپذیری برای زائران داشته باشد.

در همین ارتباط، دانشیار مدیر دفتر نمایندگی حج و زیارت در عراق در گفتگو با خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی حج، با اشاره به آغاز فرایند صدور ویزا در ایران می گوید: امسال به طور سیستمی، تاریخ خروج و مرز زائرانی كه قصد سفر به عتبات عالیات در ایام اربعین حسینی را دارند مشخص شده است، بنابراین حضور زائران خارج از سامانه سماح مشكلات متعددی را در ابعاد حقوقی، پزشكی، بیمه ای و ... در پی خواهد داشت.

ب) مشكلات عدیده سیاسی – اجتماعی ناشی از آشفتگی حضور زائران در مرزها:

یكی از مشكلات چند ساله گذشته در عرصه برگزاری اربعین، تجمع زائرین در مرزها و مشكلات متعددی است كه این موضوع برای مسئولان و برنامه ریزان امر به وجود آورده است.

با طراحی سامانه سماح انتظار می رود این مشكل در سال جاری به وجود نیاید و با طراحی خاصی كه در سامانه صورت گرفته است، ما شاهد عبور و مرور روان و آسان در مرزها باشیم ولی چنانچه بخشی از زائرین بدون ثبت نام در سامانه سماح در مرزها حضور یابند مشكلات گذشته تكرار می شود و چه بسا این مشكلات ابعاد گسترده تری پیدا كند.

ج) اخلال در عملكرد ستاد مركزی اربعین:

با گسترش حضور مردم ایران در حركت عظیم اربعین و لزوم سیاست گذاری و اجرای این سیاست ها در دو سه سال گذشته، ستادی با عنوان ستاد مركزی اربعین شكل گرفت.

این ستاد كه زیر نظر وزارت كشور فعالیت می كند از كمیته های متعددی تشكیل شده كه هركدام به نمایندگی از دستگاه مربوطه به ایفای نقش خود می پردازند.

به عنوان مثال كمیته فرهنگی – آموزشی اربعین ستاد مركزی اربعین كه با مسئولیت حجت الاسلام والمسلمین احمدی اداره می شود به حوزه نمایندگی ولی فقیه در حج و زیارت سپرده شده است.

مبنای عملكرد كمیته های متعدد این ستاد قاعدتاً بر مبنای داده هایی است كه از سامانه سماح جمع آوری می شود بنابراین حضور زائران خارج از این سامانه و فقدان اطلاعات برای بخشی از زائران، عملاً امكان برنامه ریزی از كمیته ها سلب می شود.

ه) نقض حاكمیت ملی:

هنگامی كه همه دستگاه های حاكمیتی در قالب ستاد مركزی اربعین، در پی مدیریت پدیده عظیم اربعین در ابعاد گوناگون سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و ... هستند آیا صدور ویزا خارج از چاچوب مشخص شده نقص حاكمیت ملی نیست؟

آیا مرجع صادر كننده ویزا به بانك اطلاعات مجرمین، محكومین و افراد ممنوع الخروج كه در صدد سوء استفاده از این موضوع را دارند، دسترسی دارد؟

به نظر می رسد چنانچه ستاد مركزی اربعین نتواند به وظیفه خود عمل كند برای بخشی از مردم این سوال به وجود می آید كه آیا مسئولان امر اصولاً قادر به مدیریت مشكلات و معضلات این چنینی هستند یا نه؟

نتیجه گیری

ثبت نام در سامانه سماح از نداشتن روادید، بیمه و حضور در مبادی خروج از كشور در یك روز و مرز خاص، جلوگیری می كند و حداقل اثر آن برنامه‌ریزی برای نظم‌ دادن و جلوگیری از ازدحام در مرزهاست.

همچنین زمانی كه با خیل عظیم زائرانی مواجه شویم كه در سامانه سماح اطلاعاتی از آنها وجود ندارد عملاً ستاد مركزی اربعین و كمیته های متعدد آن كاركرد خود را از دست می دهند بنابراین افرادی كه در پی فریب زائران عتبات عالیات هستند، ساماندهی زائران در ایام اربعین حسینی را مختل خواهند كرد.


بهروز شیرخانی