به گزارش پایگاه خبری الاربعین به نقل از خبرگزاری ایکنا، «نشست علمی «دومین اربعین از دور؛ ایده‌ها و برنامه‌ها»، امروز ۲۱ شهریورماه به همت گروه فرهنگ‌پژوهی پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی با همکاری گروه ادبیات اندیشه پژوهشگاه، به صورت مجازی برگزار شد. در ادامه متن سخنان حجت‌الاسلام حمید احمدی، رئیس کمیته فرهنگی و آموزش ستاد مرکزی اربعین را می‌خوانید؛
حضور ایرانیان در مراسم اربعین گرچه مسئله‌ای جدید است، اما با رشد چشمگیر و حضور میلیونی زائران همراه شد و پیامدهای مختلفی داشت. هم سیر صعودی این جمعیت و هم حضور فعال ایرانیان قابل انکار نیست و همه فعالان در عراق و ... به این مسئله واقف هستند و سال قبل که ایرانیان نبودند، عراقیان می‌گفتند که ایرانیان نمک مراسم هستند و بسیاری از نشاطی که اربعین داشت، با عدم حضور ایرانیان کم شده است. این طبع جمعیت ایرانی بود که جوان و شاداب بودند و عطش زیارت هم داشتند و اربعین فرصتی بود که مردم احساس می‌کردند می‌توانند بخشی از عطش زیارت را برطرف کنند و حضور در کنار مردم دیگر کشورها را تجربه کنند که یک انگیزه جدی برای حضور بود.
آسیب‌های عدم حضور ایرانیان در مراسم اربعین
این حضور را می‌توان از ابعاد مختلف بررسی کرد و نسبت فعلی را سنجید. همه برنامه‌ها و مسائلی که برای جبران و تدارک آن در ایران دیده شده، نمی‌تواند جبران‌کننده آن حضور باشد و آسیب‌ها را رفع کند. البته نه اینکه این کارها ضروری نباشد و این کارها نیز ابراز ارادت به امام حسین(ع) است، اما نباید این تصور پیش آید که این می‌تواند جبران‌کننده همه آن حضور باشد. به خصوص که در اربعین معتقدیم یکی از برکات حضور ایرانیان تولید سرمایه اجتماعی بوده است که حاصل اعتمادسازی بود که بین مردم ایران و عراق به وجود آمد.
سرمایه اجتماعی متکی بر اعتماد است که از خلال ارتباط‌های گسترده به وجود می‌آید و حذف این جریان اولین ضربه به این سرمایه است. در چند سال گذشته در عراق بیش از دویست موکب مشترک تاسیس شد، در حالی که پیش‌تر جو بی‌اعتمادی و ایران‌هراسی وجود داشت. اما نوع برخورد ایرانی‌ها و آشنا شدن آنها با سنت مردم عراق موجب شد ذهنیت‌ها برطرف شود. به خصوص اینکه ما با حزب بعث هشت سال در جنگ بودیم و همین مسئله موجب گسستی شده بود و این ذهنیت تاریخی که وجود داشت، مسبوق به همین رویدادها بود و هزاران نفر از مردم دو کشور جوانان خود را از دست داده بودند و این ذهنیت‌های منفی شکل گرفته بود و کسی هم باور نمی‌کرد این ذهنیت‌ها از بین برود.
اربعین؛ اصلاح‌گر روابط ایران و عراق
اربعین بسیار موثر بود تا نگاه عراقی‌ها به ایران تغییر کند و ایران‌هراسی‌هایی که به وجود آمده بود، از بین رفت و به تدریج اعتماد ایجاد شد تا اینکه در سال ۹۸، یک میلیون ایرانی در خانه‌های عراقی‌ها سکنی گزیدند. سال اول یعنی سال ۱۳۹۴ که کار آغاز شد، شاهد بودیم که ۱۶۰ هزار زائر ایرانی در عراق اسکان داده شدند. سال بعد که مسئولین را دعوت کردیم، اعلام کردند ۴۰ درصد از منازلی که ایرانی‌ها را اسکان داده بودند، می‌گفتند ما با آنها ارتباط گرفتیم و امسال نیز مهمان ما هستند. بنابراین در یک تعامل طبیعی، چنین رابطه‌ای به وجود آمد و به تدریج این رقم بالاتر رفت و به بیش از یک میلیون نفر رسید که در منازل عراقی ساکن شدند. این اعتماد بین دو ملت است. در داخل ایران نیز این سرمایه موجب یک تحول شد. در حقیقت پیش‌نیاز امت‌سازی، اعتمادسازی بین مردم است تا به سمت تمدن‌سازی برویم.
بنابراین سرمایه اجتماعی که به کمک ایرانیان ایجاد شد، بسیار ارزشمند بود. اما عدم حضور ایرانیان در سال گذشته و امسال به دلیل کرونا و ... آسیب‌هایی را به وجود می‌آورد. دو سال که این ارتباط قطع شود، موجب بروز آسیب‌هایی می‌شود، هرچند تلاش شد که برخی موکب‌داران و ... ارتباطاتی داشته باشند، اما نمی‌تواند جبران‌کننده آن ارتباط گسترده باشد. این اولین صدمه‌ای است که به وجود آمده است.
همچنین ما از طریق موکب‌ها به مردم عراق خدماتی ارائه می‌دادیم. موکبی داشتیم که به صدها خانه خدمات می‌داد که این نیز از بین رفته است که خود عامل ایجاد اعتماد و محبت می‌شد. بنیان مودت اسلامی بر الفت قلوب است و با این کارها ایجاد می‌شد که با عدم حضور ایرانیان آسیب دیده و نمی‌شود جایگزینی برای آن تعریف کرد. از جمله دیگر اقدامات، تکریم موکب‌داران ایرانی بود. ما در سال ۱۳۹۸، شاهد حضور ۱۱۴۰ موکب‌دار عراقی در ایران بودیم که بخشی از آنها اهل سنت یا مسیحی بودند که در موسم اربعین این خدمات را ارائه می‌دادند و اینها نتیجه طرح تکریم بود. سرکشی از موکب‌ها نیز وجود داشت که به موکب‌داران سلام رهبری ابلاغ می‌شد. نکته دیگر شکل‌گیری سازمان‌های مردم‌نهادی به نام موکب بود که این ساختار قبلاً در ایران وجود نداشت و موکب‌ها برگرفته از تجارب عراقی‌ها بود و به شدت هم در عراق به وجود آمد.
موکب‌ها به مثابه سرمایه روانشناختی
موکب‌ها یک سرمایه روانشناختی ایجاد کرد و موجب شد نشاط و امید به وجود آید و ما معتقدیم نیمی از جوان‌هایی که در اربعین شرکت می‌کردند، از قشر خاکستری بودند، اما محب سیدالشهدا(ع) بودند و این حضور موجب شد سرمایه‌های زیادی شکل بگیرد. این موجب شد که مهارت‌های جدیدی هم شکل بگیرد. هیئت‌ها کارکردهایی دارند، اما در موکب‌ها اتفاقات دیگری افتاد که منحصر به فرد بود و نوآوری‌های جدیدی در عرصه خدمت‌رسانی بود. این رخداد موجب شد که در بلایای طبیعی نیز بتوانیم تجربه‌ای داشته باشیم و در سیل و زلزله‌هایی که داشتیم از این تجربه بهره‌مند شدیم. در قضیه اخیر افغانستان نیز موکب‌داران اقدامات خوبی داشتند.
اینها همان افزایش سرمایه انسانی بود. گرچه سال گذشته و امسال سعی کردیم این را حفظ کنیم و سال قبل به کمک موکب‌داران، غذاهایی طبخ و توزیع شد و برخی زندانیان آزاد شدند و بسته‌های کمک‌معیشتی برای آسیب‌دیدگان جمع‌آوری شد. بنابراین اگر در این زمینه سرمایه‌گذاری شد، به خاطر همین نتایج بود. کسانی که می‌توانند بر رهاورد این حضور بیفزایند و می‌توانند به سرمایه‌های اجتماعی کمک کنند، باید حضور می‌یافتند و حضورشان مغتنم است، اما به دلیل شرط دو دوز واکسن موجب شد که بسیاری از موکب‌داران نیز نتوانند حاضر شوند. همچنین نباید ما این رخداد را به بهانه اینکه مردم تهییج شوند و به مرزها بروند پوشش ندهیم و باید صدا و سیما به خوبی این مراسم را پوشش بدهد. امیدواریم که این باب مجدداً گشوده شود و این برکات را داشته باشیم. البته در عراق ممکن است فقط مسئله کرونا موجب محدودیت‌ها نباشد، بلکه شاید دولت عراق نگران مباحث سیاسی و امنیتی باشد که بخواهد با محدودیت این دغدغه‌ها را پوشش دهد که از جمله انتخابات پیش‌روی ریاست جمهوری است.