به گزارش پایگاه اطلاع رسانی الاربعین، سال‌ها است که ثبت جهانی اربعین به عنوان بزرگترین تجمع مسلمانان در کربلای معلی و یکی از مکان‌های زیارتی مهم جهان که به لحاظ معنوی، مسیرهای زیارتی و پیاده‌روی، سابقه طولانی، آیین و مراسم‌های ویژه‌ای دارد، به نقل از مسئولان میراث فرهنگی ایران در رسانه‌ها مطرح است. با این حال اما همچنان اقدامات برای ثبت جهانی آن در فهرست میراث ناملموس یونسکو ادامه دارد و تاکنون دو کشور ایران و عراق به صورت مشترک نتوانسته‌اند این راهپیمایی 15 میلیونی را ثبت جهانی کنند. نزدیک به 4 سال است که از کلید خوردن طرح ثبت این روز در یونسکو می‌گذرد و حالا در آستانه برگزاری این مراسم بزرگ، معاون گردشگری ایران از برگزاری اجلاس نمایندگان اتاق بازرگانی کشورهای عضو اکو در اردبیل و دیداری که با هیئت عراقی در حاشیه این اجلاس برای ثبت جهانی اربعین حسینی داشته، خبر داده است.
فهرست میراث ناملموس یونسکو پر است از رویدادها، مراسم‌ها، آیین‌ها و کارناوال‌هایی از کشورهای مختلف جهان که هر کدام به دلیل اهمیت و ویژگی‌های منحصر به فردشان در این فهرست به ثبت رسیده‌اند. اما در میان این فهرست عریض و طویل، کمتر مراسمی شبیه به مراسم عزاداری عاشورا به چشم می‌خورد. مراسمی که مملو از آیین‌هایی مختلفی است که خاص محل و مناطق مختلف در سراسر جهان بهویژه ایران و عراق می‌شود.
از دیر باز رسم است که هیئت‌ها، دسته‌ها، کاروان‌ها و افراد علاوه بر عبور از مسیرهای مختلف در روز اربعین فاصله ۸۳ کیلومتری نجف تا کربلا را راهپیمایی کنند، البته نقش مسلمانان عراقی در پذیرایی از زائران و مومنان ایرانی در مسیر راه که رفتاری مخلصانه و ایثارگرانه و برکتآور است را در ساختار این مراسم و خاطره احیای این سنت مهم را نباید نادیده گرفت. موکب‌هایی که وظیفه خود را خدمت به زائران حسینی می‌دانند.
ماجرای ثبت جهانی راهپیمایی اربعین حسینی به زمان تصدی مسعود سلطانی‌فر بر سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری بازمیگردد. به روزهایی از آذرماه سال94 که خبر ثبت جهانی راهپیمایی اربعین به صورت مشترک از زبان معاون وقت رئیسجمهوری در رسانه‌ها منتشر شد.
او درباره نحوه ثبت این مراسم گفته بود: «پرونده میراث معنوی (ناملموس) این مراسم و مسیر زیارتی در سطح ملی و جهانی به طور مشترک با کشور عراق، شامل تمامی راه‌ها و محورهای زیارت در مسیر خسروی، مهران، چذابه و شلمچه و استانهای مرزی به همراه تمام آیین‌ها و مراسم‌های مربوطه و تمام اتفاقات معنوی توسط سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری آماده خواهد شد.»
به گفته سلطانی‌فر، این میراث معنوی با عظمت که به لحاظ معنی و مفهوم و به لحاظ آیینی، با اشتیاق و شور روزافزون، یکی از بی‌نظیرترین میراث‌های معنوی زنده بشری را رقم زده است، ابتدا در قالب پرونده‌ای جامع و مصور در سطح ملی و سپس با کمک کشور عراق بهصورت مشترک در سطح جهانی برای ثبت در یونسکو ارائه خواهد شد. به گفته او، حفظ این میراث ارزشمند در جنبه‌های مختلف بهویژه به لحاظ سنت‌های فرهنگی و دینی و اهمیت ملی و جهانی دارد.
رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری در آن زمان ثبت ملی و جهانی این میراث معنوی را با هدف حفظ و حراست از این ارزش‌های معنوی و انتقال آن به نسل‌های آینده عنوان کرده بود. هدفی که گرچه 8 ماه بعد تا مرحله ثبت ملی آن پیش رفت اما نتوانست مراحل بعدی از جمله تشکیل پرونده مشترک با عراق برای ثبت در یونسکو را پشت سر بگذارد.
31 مرداد 95 بود که سلطانی‌فر، رئیس وقت سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از ثبت ملی مراسم اربعین حسینی خبر داد و گفت که همچنان تلاش‌ها برای ثبت جهانی راهپیمایی اربعین در یونسکو ادامه دارد.
همزمان با این اتفاق بود که بسیاری از افراد از جمله نمایندگان مجلس از ثبت ملی این مراسم دینی استقبال کردند. سیدمحمدصادق طباطبایی‌نژاد، نماینده مجلس شورای اسلامی، راهپیمایی اربعین را حرکتی مردمی و خودجوش عنوان کرد و گفت: «نمی‌توان با هیچ متر و معیاری عشق زائران به امام حسین (ع) را اندازه گرفت.» او درباره ثبت جهانی این رویداد گفت: «ثبت جهانی این رویداد می‌تواند پیام، هدف و فلسفه عاشقی راهپیمایان را به گوش جهانیان برساند.
اگرچه ثبت جهانی راهپیمایی اربعین برای انتقال هدف و فلسفه مورد نظر اتفاق خوبی خواهد بود اما باتوجه به عظمت این راهپیمایی هر موضوع دیگری در رابطه با آن در حاشیه و سایه قرار می‌گیرد.»
وی با قدردانی از افرادی که برای ثبت جهانی این راهپیمایی تلاش می‌کنند، اضافه کرد: «راهپیمایی اربعین حسینی(ع) در قالب گردشگری مذهبی جای می‌گیرد و می‌تواند علاوه بر ایجاد تحرک اقتصادی در جامعه ارتباط بهتر ایران با کشور همسایه، جهانی شدن فرهنگ عاشورای و شیعه را به دنبال داشته باشد.»
طباطبایی‌نژاد ثبت جهانی مراسم پیاده‌روی اربعین را یکی از راه‌های مقابله با بایکوت خبری این راهپیمایی عظیم از سوی رسانه‌های غربی، دانست و گفت: «متاسفانه رسانه‌های غربی اجازه نمی‌دهند این حرکت عظیم مردمی در کشورهای‌شان بازتاب خبری داشته باشد اما با ثبت جهانی آن، جهانیان از ماهیت راهپیمایی اربعین حسینی(ع) آگاه خواهند شد.»
به گفته او، مسئولان نباید به دنبال دولتی و سیاسی کردن این رویداد باشند چراکه برداشت‌های سیاسی و سعی در سیاسی جلوه دادن این حرکت عظیم مردمی، نتیجه خوشایندی به دنبال نخواهد داشت. عضو کمیسیون فرهنگی مجلس با بیان اینکه این مراسم همه نوع آیین‌ها و آداب و رسوم مرتبط با اربعین حتی وسایل مرتبط مانند سنج و طبل و... را در بر می‌گیرد، گفت: «تجمیع این آداب موجب برپایی بزرگترین گردهمایی مسلمانان شده و یک فضای فرهنگی را به وجود آورده است، این آیین در حوزه میراث ناملموس جهانی قرار می‌گیرد، البته با این شرط که دولت عراق نیز به کمک ایران بیاید چراکه بخش مهمی از این آیین در عراق اجرا می‌شود.»
حالا اما با گذشت 4 سال از زمانی که میراث فرهنگی ایران قوم ثبت مشترک این رویداد را به زائران حسینی داده، در آستانه برگزاری مجدد آن، خبرهایی از تلاش‌های دوباره برای ثبت جهانی آن به گوش می‌رسد. ولی تیموری معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی که از برگزاری اجلاس نمایندگان اتاق بازرگانی کشورهای عضو اکو در اردبیل و دیداری خود با هیئت عراقی در حاشیه این اجلاس خبر داده، گفته است که یکی از نتایج دیدار با این هیئت عراقی تلاش برای ثبت جهانی راهپیمایی اربعین حسینی است.
او درباره جزئیات این اجلاس گفته است: «نمایندگان ۱۰ کشور در این اجلاس حضور داشتند که یکی از آن‌ها عراق بود. این اجلاس بر گردشگری سلامت تمرکز داشت و از آنجا که عراق یکی از بازارهای هدف در این بخش به شمار می‌آید سفر هیئت عراقی به این منظور تنظیم شد. به پیشنهاد استاندار عراق نیز قرار شد هیئتی متشکل از فعالان و خبرنگاران گردشگری عراق به اردبیل سفر و از جاذبه‌های گردشگری سلامت بازدید کنند. عراق به توسعه آمدوشدهای گردشگری با ایران بسیار تمایل دارد.»
وی افزوده: «از سوی دیگر ایران و عراق قبلاً تفاهم‌نامه همکاری را در سه حوزه میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری امضا کرده بودند که برای اجرای مفاد آن، کمیته فنی بین دو کشور تشکیل شد که تا کنون سه نشست داشته است. در این دور از دیدارها نیز درباره فرآیند اجرایی مفاد امضا شده، مذاکره و توافق‌هایی شد.» این مقام مسئول در سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری از توافق دو کشور برای تشکیل پرونده مشترک «اربعین» برای ثبت در یونسکو خبر داده و گفته است: «این پیشنهاد از سوی ایران مطرح شده و مدت‌ها بود که پیگیر تشکیل این پرونده برای ثبت در یونسکو بوده است. اکنون با عراق توافق شده این پرونده بهصورت مشترک برای ثبت در فهرست جهانی یونسکو تشکیل شود.» با این حال معلوم نیست که آیا این رویداد می‌تواند پیش از برگزاریاش در ماه صفر در فهرست یونسکو به ثبت برسد یا خیر؟
منبع: روزنامه ابتکار